Grabnik

Nazwa miejscowości pochodzi od staropruskiego słowa „grabnis” oznaczającego drzewo buk. Drewniany kościół został wzniesiony w latach 1565-1566. Podczas najazdu w połowie XVII wieku Tatarzy spalili wieś, ale kościół ocalał. Z biegiem lat został on rozebrany. Z pierwotnej budowli pozostały fundamenty i podpiwniczenie wieży. Na tychże fundamentach w 1865 roku postawiono nowy, obecnie istniejący kościół. W XIX i na początku XX wieku znajdowały się w nim między innymi dwa dzwony z lat 1661-1686, zabrane przez wojska niemieckie podczas I wojny światowej. Dziś kościół zachwyca nietypowym sklepieniem, warto zobaczyć zabytkowe organy z XVIII wieku autorstwa Jahanna Christopha Ungefunga, odnowione w 1810 roku. Obok kościoła znajduje się obelisk w formie dużego betonowego walca, upamiętniający ofiary I wojny światowej.

Stare Juchy, to mazurska miejscowość letniskowa położona nad rzeką Gawlik. Leży w otoczeniu trzech jezior: Jędzelewo, Rekąty  i Ułówki.  Stare Juchy oddalone są o około 22 km od Ełku, 30 km od Olecka i 36 km od Giżycka.

Miejscowość Jucha istniała już w czasach pogańskich. Z tego okresu, w pobliskim lesie, odnajdziemy miejsce kultu religijnego Jadźwingów, ludu bałtyjskiego wymarłego w XVI wieku.  Jak głosi legenda, Jadźwingowie z okolic Juch składali swoim bogom  krwawe ofiary na ołtarzu, za który służył im głaz narzutowy o obwodzie ponad 11 m i wysokości ponad  metr. Prawdopodobnie,  krew czyli jucha  przelewana na tym ołtarzu, dała nazwę miejscowości.

Skomack Wielki to wieś położona w gminie Stare Juchy. Powstała w 1499 roku. Rudolf von Tippelskirchen, komtur ryński, nadał 30 listopada 1499 roku Janowi Grabnikowi 68 włók na prawie chełmińskim celem założenia wsi czynszowej Skomack (Skomantken) nad jeziorami Czarne, Tałto, Milusze i Druglin. Nazwa wywodzi się od imienia wodza Jaćwingów Skomanda, który po klęsce Jaćwieży przeszedł na służbę do Krzyżaków. W 1517 roku istniały tam dwie karczmy i młyn. W 1939 roku wieś liczyła 815 mieszkańców. Po mazursku nazywała się Skomatzko, niemiecku Dippelsee później po polsku Skomack Wielki. Po Mazurach w Skomacku zostało bardzo dużo książek pisanych niemieckim gotykiem. Większość ksiądz kazał spalić. Zachowały się nieliczne, w większości w prywatnych domach.

Skomack Wielki jest typową wsią „ulicówką” – zdecydowana większość domów umieszczona jest wzdłuż drogi przechodzącej przez całą miejscowość. Widać wśród nich przewagę architektury niemieckiej, posesje odnowione i zadbane, jak również należące do turystów oraz część posesji zaniedbanych i biednych.Do wsi zaliczane są też trzy kolonie – grupki domostw położonych w odległości ok. 1-2 km od głównej drogi w Skomacku Wielkim. Mieszkańcy uważają , że jest to wieś „ trochę zapomniana”. W odczuciu wielu mieszkańców w okresie PRL-u wieś wyglądała lepiej: „Był ośrodek kiedyś, był lekarz, był dentysta” . W 1976 r. Skomack Wielki przestał być siedzibą gminy.   Zlikwidowano np. poczty, oraz  następowała powolna stagnacja wsi, co przypieczętowane zostało przez transformację systemową. Ważnym momentem była również likwidacja PGR-u. Wcześniej w opinii mieszkańców życie kwitło i wioska miała wszystko: były trzy sklepy w wiosce, był skład opału, magazyn zboża, skup żywca, była stacja kolejowa, był ośrodek zdrowia, była szkoła i to piękna szkoła.  Obecnie w Skomacku jest  kaplica i remiza strażacka ze świetlicą . Przy wjeździe do miejscowości znajduje się stary, zabytkowy spichlerz. W ostatnich kilkunastu latach wieś wyludnia się i poddana jest silnym procesom migracyjnym. Jednocześnie do miejscowości wprowadzają się nowi mieszkańcy, sezonowi letnicy. Niektórzy mieszkańcy emigrują sezonowo (wyjazdy zagraniczne głównie do Włoch, Irlandii, Niemiec).   O ile w 1998 roku we wsi mieszkało około 350 mieszkańców, o tyle w 2007 roku było to już około 200 osób, obecnie znacznie mniej . Według Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych dla gminy Stare Juchy na lata 2008-2016 liczba mieszkańców wynosiła 197 (stan na dzień 31.12.2007 r). Patrząc z perspektywy historycznej, w 1821 roku w miejscowości było 428 osób, a w 1939 roku – 8159  ( administracyjnie Skomack skupiał  wtedy więcej wsi) . Skomack Wielki to miejscowość oficjalnie założona pod koniec XV wieku. Przywileje lokacyjne nadane zostały w 1499 roku. „…Po sekularyzacji Prus (1525) w powiatach mazurskich założono ogółem 622 nowe osady. W powiecie ełckim do roku 1500 powstało około 95 wsi. Kolonizacja szła od południa, od okolic Prawdzisk. Między innymi powstał  wówczas  Skomack Wielki – 1499”. Nazwa wsi wywodzi się od imienia wodza Jaćwingów, Skomanda, który w podboju Jaćwieży wiernie służył Krzyżakom. W 1499 roku Jan Grabnik otrzymał tu 6 włók sołeckich celem założenia wsi czynszowej na 68 włókach. W 1525 roku książę Albrecht potwierdził ten przywilej dla sołtysa Piotra Skomackiego. W 1539 roku mieszkali tu sami Polacy. W 1554 roku część obszaru wsi nabył starosta kętrzyński, Wolfgang von Heydeck. W 1821 roku w Skomacku mieszkało 428 osób, z tego 108 w majątku. Wieś liczyła wówczas sześćdziesiąt siedem gospodarstw. Był tu młyn i wiatrak. Powiat  Skomack, wraz z folwarkami w Ogródku i Tuchlińsku, obejmował  1438 ha. Urzędowa nazwa miejscowości brzmiała Skomatzko. W 1938 roku zniemczono ją na Dippelsee” (nazwa obowiązywała do roku 1945). Druga wojna światowa przyniosła duże zniszczenia. „…Podczas wojny olbrzymia część mieszkańców opuściła wieś, udając się za granicę kraju, w głąb Zachodnich Niemiec”. W pierwszych latach powojennych z blisko 1000 mieszkańców pozostało w Skomacku tylko 50. Byli to głównie Mazurzy, nieliczni Niemcy – byli robotnicy folwarczni i chłopi. W latach późniejszych zaczęli napływać do wsi Polacy przeważnie z okolic Augustowa, Łomży, Kolna . Osadnicy byli ludźmi niewykształconymi.  W latach 50-tych przybyły do Skomacka cztery rodziny ze wschodu – repatrianci z ZSRR . Otrzymali tu nowe gospodarstwa i dość szybko wtopili się w społeczność wioskową. Skomack był mieszanką różnych  kultur. Zamieszkali tu ludzie  napływowi , z lubelskiego , z Kresów. Ślady przedwojennej kultury materialnej prawie nie istnieją. Przetrwały jedynie we wspomnieniach niektórych mieszkańców. Wszystkie pomniki zostały zniszczone. Ludzie pamiętają specjalny  pomnik(„… niedaleko jak się skręcało  do środka zdrowia, na prawo na  wzgórku”), lecz został zniszczony.  W okolicy Skomacka znajdują się liczne ewangelicke  cmentarze.Skomack jest wsią  spokojną , niezwykle malowniczą, ma niezwykłe walory krajobrazowe, czyste powietrze, wodę ,  w lasach liczną zwierzynę. Napotkać  można często  łosie, sarny, dziki, lisy ,zające…Dwa jeziora w pobliżu, piękne szlaki rowerowe i  krajobraz Mazur garbatych przyciąga coraz więcej turystów  i  wczasowiczów, którzy w pełni  doceniają  uroki mazurskiej wsi.